Het lijkt soms zo makkelijk om een gesprek met je kind te beginnen, maar niets is minder waar! Je denkt misschien: ‘Ik heb een goede band met mijn kinderen. Ze vertellen me alles’. Ouders denken ook vaak: ’Als er problemen zijn, dan komen mijn kinderen bij me en vertellen ze mij hun zorgen’. Soms zal dit zeker het geval zijn, maar vaak niet. In dit blog kan je lezen waarom een goed gesprek met je kind best lastig is en wat je kan doen om een goed gesprek met je kind te krijgen.

De kindertelefoon

Het kan zijn dat je merkt dat je kind problemen en/of zorgen heeft, maar dat je geen ingang krijgt tot een gesprek. Hoe vaak en op welke manier je het ook probeert, je kind durft bij jou zijn hart niet te luchten. Belangrijk is dat hij toch zijn zorgen en problemen kan delen. Hiervoor is de Kindertelefoon.

De Kindertelefoon is er voor alle kinderen in Nederland tussen de 8 en 18 jaar. Je kunt met ons over alles praten. Of het nu iets kleins is of iets groots, een vraag of een probleem, of gewoon iets wilt delen.

Mijn kind praat niet

Je hebt als ouder in de gaten dat er iets met je kind aan de hand is. Hij heeft vaak buikpijn, is somber, zit veel alleen, wil niet meer naar school, wordt snel boos, of juist verdrietig. Je hebt al vaker geprobeerd om tot een gesprek te komen, maar je wordt niets wijzer.

Kind toont geen emoties

Ook kan het zijn dat je kind juist geen emoties toont. Je kind lacht zelden, of is zelden boos of verdrietig. Dit is ook een reden om tot een goed gesprek te komen met je kind. Misschien heeft je kind zich namelijk aangeleerd om gevoelens niet dichtbij te laten komen, doordat hij of zij iets heeft meegemaakt.

.

Gesprekstechnieken

Aansluiten bij de belangstelling van je kind

• Als ouder wil je graag praten over schoolprestaties, gezondheid, pesten, vrienden…., terwijl kinderen graag praten over vrije tijd, (computer)spelletjes, dagelijkse dingen. Dus is het belangrijk om als volwassene aan te sluiten bij de belangstelling van je kind.

Neem de tijd voor je kind

• Het is belangrijk om tijd voor je kind te nemen, niet alleen wanneer je denkt dat er iets aan de hand is, maar gewoon tijdens de dagelijkse gang van zaken. Kinderen moeten eerst al ervaren hebben, dat er naar hen geluisterd wordt, voordat ze ook over gevoelens en andere moeilijke onderwerpen bij hun ouders terecht durven.

Gebruik taal die je kind begrijpt

• Soms denk je als ouder, dat je kind nog te jong is om over bepaalde onderwerpen te praten. Er zijn prentenboekjes, die over verschillende gevoelens gaan. Zo kan je met behulp van dit boekje tot goede gesprekken komen. Ook zullen jonge kinderen misschien vragen blijven herhalen. Dit betekent niet, dat ze niet goed geluisterd hebben, maar het kan zijn dat het antwoord niet goed begrepen wordt, of dat ze nog meer informatie willen.

Gesprek met je kind over emoties

• Vanaf 10 jaar lukt het kinderen beter om emoties en gevoelens te verwoorden. Ook zijn kinderen onder de 10 jaar nog niet altijd taalvaardig genoeg om hun vragen en de antwoorden onder woorden te brengen. Je moet dus als ouder je goed bewust zijn van het leeftijdsniveau van je kind.

Waarom….

• Als je een vraag stelt begin dan niet met waarom…. Dit soort vragen kunnen voor kinderen averechts werken. Waarom vertel je me dit nu pas….of waarom ben je dan met je vriend meegegaan…. Deze vragen zullen eerder afschrikken dan dat je kind zal durven te vertellen. Beter is een vraag te beginnen met wat of hoe. Fijn dat je me dit vertelt, wat zou je nu kunnen doen, of hoe zouden we dit op kunnen lossen…

Gesprek tijdens een activiteit

• Vaak lukt een gesprek beter in een ongedwongen situatie. Ga samen wandelen, de hond uitlaten en probeer dan een gesprek te beginnen.

Naspelen van situaties

• Tijdens het spelen met speelgoed waarmee jullie een situatie kunnen naspelen en het makkelijk praten. De (lego) poppetjes kunnen hetzelfde meemaken als je kind en zo kunnen jullie tot een goed gesprek komen.

• Voor jongere kinderen is legoduplo zeer geschikt om tijdens het spel tot een goed gesprek te komen. Zo kan je er bijvoorbeeld achter komen dat je kind moeilijk gedrag laat zien, omdat hij jaloers is op zijn babybroertje.

Communiceren met kinderen

Onthoud dat luisteren het belangrijkste van communicatie is. Geef niet meteen een oordeel, dan zal je kind de volgende keer meer geremd zijn, of een sociaal wenselijk antwoord geven. Laat het vertellen, los stiltes in het gesprek niet meteen op, probeer niet voor het kind te praten, maar luister, knik, kijk je kind af en toe aan, maar beslist niet de hele tijd. Moeilijke gesprekken gaan makkelijker tijdens een gezamenlijke activiteit: samen een cake maken, samen wandelen, tijdens een autoritje…..

Stel open vragen. Vaak hoor ik van ouders: ‘Als ik vraag was het leuk op school? Hoor ik als antwoord ja, of weet ik niet!’ Een open vraag bevat een vragend voornaamwoord, zoals wie, waar en wanneer. Deze vraag kan niet met ja of nee beantwoord worden.

Vraag bijvoorbeeld: ‘Wat heb je gedaan met gymnastiek?’ Nu kan er een antwoord komen dat de moeite waard is. ‘We hebben trefbal gedaan. Nu kreeg Daan de bal in zijn gezicht. Hij had een hele erge bloedneus. Ik vind trefbal ook een stom spel. Ze gooien nooit de bal naar mij’ . Nu is er sprake van een echt gesprek. Als ouder heb je nu een ingang om meer over de gevoelens van je kind te weten te komen.

Mijn kind jokt

Misschien denk je dat je kind je voor de gek houdt en dat hij bewust de waarheid verdraaid. Jonge kinderen tot ongeveer 6 jaar halen werkelijkheid en fantasie soms door elkaar. Kleuters die de werkelijkheid verdraaien jokken niet altijd. Als kleuterjuf hoorde ik laatst nog een meisje vertellen over haar poes, die met een dode muis binnen was gekomen. Het werd een spannend verhaal, waarin ‘Dotje’ zeker 10 muizen in de keuken, kamer en slaapkamer had gebracht en ook nog het dode vogeltje, dat ze onderweg naar school had zien liggen. Toen ik vroeg of dat allemaal echt was, of een verhaaltje, lachte ze en zei zelf: ‘Een beetje echt en een beetje nep’.  

Het kan ook zijn dat je kind de waarheid niet goed durft te vertellen en bijvoorbeeld zijn inbreng in het gebeuren aanpast, zodat zijn vader of moeder minder boos zal zijn. Laat dan weten dat je kind de waarheid moet vertellen en dat je als ouder beslist niet boos zal zijn. Natuurlijk volgt er nog een gesprek als je kind werkelijk iets vervelends gedaan heeft.

Gesprek over gevoelens met kind

Als je kind ervaren heeft, dat er tijd voor hem is en dat er geluisterd wordt, zonder snel te oordelen, zal hij waarschijnlijk wat makkelijker over gevoelens met je praten. Maar ook al is dit allemaal het geval, kan het toch zijn, dat kinderen een periode geslotener zijn. Als je merkt dat een gesprek dan niet lekker loopt, kan je er beter mee stoppen en het later nog eens proberen. Soms praat een kind op een bepaald moment makkelijker met de andere ouder, of oma, een tante, de juf, of een vriend.

Gesprek met je kind over scheiding

Wat is een goed moment om met jullie kinderen te praten over: papa en mama gaan uit elkaar. Papa of mama gaat ergens anders wonen. Een goed moment zal er voor je kind en voor de ouders niet zijn. Wel is het belangrijk dat dit gesprek met beide ouders gevoerd wordt en dat er geen verwijten zijn op dat moment naar elkaar. zie mijn blog: Scheiden en kinderen.

Gesprek met je kind over de dood

Ook kinderen krijgen soms in hun jonge leventje al te maken met de dood. Soms een huisdier, maar soms ook een mens. Je wil ze ervoor beschermen, maar dat kan niet. Ook kinderen moeten de gelegenheid krijgen om afscheid te nemen en te rouwen. Niet op een volwassen manier, maar op een kinder-manier.

Het is goed om met kinderen iets te maken voor de overledene. Voor huisdieren kan er een kistje gemaakt worden met een geplukt bosje wilde bloemen erbij. Hoe gek het voor ons als volwassenen ook klinkt, kinderen verwerken het verdriet van een huisdier vaak op dezelfde manier als bijvoorbeeld een opa. Ze kunnen een mooie tekening maken, met wat ze graag met opa deden, of een verhaal of een gedichtje schrijven. De uitvaartverzorger heeft meestal een koffertje met spulletjes, die kunnen helpen met het verwerken van het verdriet. Je kind mag jouw verdriet ook zien, maar pas op dat het zijn gevoelens niet onderdrukt, omdat jij al zoveel verdriet hebt. Maak tijd voor de emoties van je kind. 

Tips voor een gesprek met je kind

• Zorg ervoor dat je kind gewend is, dat er tijd voor hem is, dat er samen gelachen kan worden, dat je samen verdrietig kan zijn en vooral dat er een luisterend oor is.
• Zorg voor een ontspannen sfeer, bijvoorbeeld een gesprekje tijdens koekjes bakken.
• Kinderen zijn sensitief. Kinderen ‘voelen’ en begrijpen situaties vaak eerder dan ouders denken. Soms hebben ze er nog geen woorden voor. De gedachten van jonge kinderen zijn zeker de moeite waard om naar te luisteren. Probeer te achterhalen wat ze precies bedoelen.
• Je moet beslist niet al jouw problemen met je kind bespreken, maar je moet ze ook zeker niet achterhouden voor je kind. Kinderen ‘voelen’ dat er spanningen in de lucht zitten. Ze kunnen zich dan de gekste dingen in hun hoofd halen: ‘Misschien heeft mama wel een enge ziekte’, terwijl je als moeder je misschien zorgen maakt om iets heel anders. Dus is het belangrijk om in kindertaal toch problemen te vertellen. 
• Luister niet alleen naar wat een kind zegt, maar kijk ook naar het kind. Observeer hem. Lichaamstaal vertelt vaak meer dan woorden.
• Zorg dat je op ooghoogte bent van je kind. Ga zitten en maak af en toe oogcontact.
• Als een kind volgens jou een verkeerde mening heeft, probeer er achter te komen, waarom hij die mening heeft, zonder snel te oordelen en op te voeden. Vraag bijvoorbeeld: ‘Wat doet de juf, dat jij haar stom vindt?’ In plaats van te oordelen: ‘Je mag niet zeggen dat de juf stom is, ze is juist heel lief!’
• Een goed gesprek heeft ook een afronding nodig. Even lichamelijk contact: knuffel, arm om de schouder, even kietelen. Vaak is het goed om na een ‘zwaar’ gesprek even te ontladen door een grapje te maken.
• Als je tijdens een gesprek af en toe een kleine samenvatting maakt kan dit verhelderend werken. Bijvoorbeeld: ‘Er gebeuren vaker ongelukjes met trefbal, vind je het daarom een stom spel’.

Therapie praten over gevoelens

Als je als ouder ervaart dat er, ondanks jullie gesprekken, nog dingen zijn die niet goed of niet besproken blijven, is het goed om tijdig hulp in te schakelen. Veel volwassenen hebben nog problemen, omdat bepaalde trauma’s in hun jeugd niet goed verwerkt zijn. Je kan contact opnemen met jeugdzorg, of een kindercoach, want je kan als ouder niet alles zelf oplossen.

Leren praten spelletjes en boeken

Voor peuters en kleuters kan het volgende prentenboek een goede hulp zijn om over gevoelens te praten. Het kleurenmonster is in de war. Hij voelt zich blij, verdrietig, boos en bang tegelijk.

Voor kinderen vanaf 5 jaar is dit een goed boek om te leren gevoelens te benoemen en er over te praten. Aan iedere letter van het alfabet is een gevoel gekoppeld.

Ik heb een geheim. Soms is een geheimpje leuk. Maar als een geheim niet leuk is, maar slecht kan je het beter vertellen. Dit boek kan een kind helpen zijn of haar geheim toch te vertellen. Dit gevoelens kwartet geeft kinderen en volwassenen de mogelijkheid om spelenderwijs kennis te maken met onze natuurlijke gevoelens en hun functies en wat er met gevoelens mis kan gaan. Op deze leuke leerzame manier kunnen kinderen en volwassenen deze verschillende gevoelens gaan herkennen bij zichzelf en anderen. Een goede start voor een goed gesprek.